Baba Tahirê Uryan

Baba Tahir an Baba Tahirê Uryan

(jdb. 935 Hemedan - m.1010 Hemedan),

helbestvan û fîlozofê kurd ê lekî yê sedsala 11an e.

Roja jidayikbûn û mirina wî bi temamî ne kifş e, di çavkaniyan de gelek ji hev cuda dîrok nişan didin.

Nasnavê wî

Nasnavê wî Baba Tahirê Uryan bû yê ku tê wateya Baba Tahirê Ta'zî yê ku cilan li xwe nake yan jî cilên wî xweşik laşê wî nastrîne. Ev nasnav nişana derwêşbûna wî ye. Hindek dibêjin wateya "Uryan=Xwas" lê ev ne raste. Ji ber ku di zimanê erebî de wateya "Uryan =taziye" kesê bê cil yan kesên ku cilên wî laşê wî ne bi awayekî geştî disitirîne. Û wateya wê bi erebî "Hafî, hefyan" yê ku bê pêlav û nig taziye.

Evîndar ew e ku herdem bi bela be;
Mîna Eyûb bi kurman mubtela be;
Weku Hesen binoşe tasa jehrê
Mîna Huseyn şehîdê Kerbela be.

Jiyana Baba Tahirê Uryan

Gelek agahdariyên li ser jiyana Baba Tahir negihiştine destê me û em bi ronakî nizanin ku bajarê wî yê ku tê de ji dayik bûye kîjane. (ango Baba Tahir gelê kîja bajarê Kurdistanê bû).

Guman dibe derdorê 1100 salan berê niha hatibûye cîhanê.

Baba Tahir bi salan li Hemedanê de dijî û mala wî ya herî dawî, ango warê wî, di meydanek (bi navê Meydana Baba Tahir) de li bakûrê bajarê Hemedan e.

Şeva min ji şeva yeldayê tarîtir e
Derdê dilê min ji yê alemê bêtir e
Hemû derd gihîştin dermanên xwe
Ji bo dilê min derman bê te`sîr e.

Belê niha jî emê qala Helbestvaniya wî bikin.

Helbest û honraweyên Baba Tahir bêtir çarîn in û wek stiranan dihatin bikaranîn. Îro rojhilatnas van helbestan girêdidin pehlewiyan. Bedaxewe heta îroj helbestên wî yên bi kurdî wek helbestên bi farisî, lûrî yan têkilek ji farisî, lûrî û kurdî hatine naskirin. Belam bi rastî ev ne rast e çimku heta niha gelek helbestvan û hozanên kurd, azerî, gîlek, mazenî û hwd., bûne ku bi zimanê fars helbestvanî kirine lêbelê heta niha yek helbestvanê Faris jî nebûye ku helbest û honraweyên xwe têkil kurdî bike yan hetan bi kurdî honrawe bibêje.

Heger em ji dîmeneke rasteqîn û resen binêrin em dikarin bi vê rasteqînê ve bigihêjin encamek ku Baba Tahirê Xwas tenê hozaneki kurd bû ku heger dixwast bi farisî honrawe bibêje, honraweyên xwe têkil kurdî dikir!

Ez im ew bazê spî yê Hemedanî
Min li ser çiyê hêlîn bi dizî danî
Bi baskên xwe difirim çiya bi çiya
Bi çengên xwe jî dikim nêçîrvanî.

Her Wiha

Mamoste Rehmet Mucteba Mînewî li muzeya Qonyeyê de hindek parçe honrawe û çarîne bi zimanekî kevnar peyda kiriye ku ew yên Baba Tahir in. Ev helbest bi giştî bi zaravayekî kurdî yê kevnar in ku îroj êdî nemaye. Lê vî zarava bi rastî pirek e di nav ziman û zaravayên kurdî û em dikarin bêjin ku hewramî, soranî û kirmanckî bi hevre girê didin dikin yek.